Het Bronzen Kruis is de op 2 na hoogte onderscheiding voor dapperheid in het Nederlandse decoratiestelsel. Gedurende de tweede wereldoorlog werd het aan de meeste Engelandvaarders toegekend als een waardering voor de grote risico’s die zij liepen om aan de Duitse bezetter te ontsnappen en zich in Engeland bij de Nederlandse troepen in ballingschap aan te sluiten.
Gerard Bruijne (soms Bruyne) geboren in 1918 was een van deze Engelandvaarders die mei 1943 op de Djemma met een grote groep Nederlanders en ook een Engelse piloot de tocht naar Engeland maken. De tocht slaagt en Bruijne meldt zich uiteindelijk bij de RAF wat zijn persoonlijke wens ook was. In juni 1946 wordt hem het Bronzen Kruis toegekend.
Terug te vinden is dat Bruijne ook chauffeur van Koning Wilhelmina geweest is. Op dit moment is het nog niet bekend of dit in Nederland was, wat ik vermoed, of pas in Engeland. In deze groep zitten twee spelden met de Nederlandse kroon. Volgens Koningshuis verzamelaar Van Grinsven gaat het waarschijnlijk om spelden die onderdeel maakten van het uniform van onder andere de koetsiers van het Koninklijke Huis. Deze droegen een witte kraag (plastron) die met een speld met kroon bij elkaar gehouden werd. Mogelijk dat Bruijne dit als chauffeur ook gedragen heeft op zijn uniform/kostuum bijvoorbeeld als reversspeld.
Als onderdeel van de medische zorg krijgen de militairen ook vaccinaties. Helaas blijkt Bruijne een negatieve reactie op een vaccinatie te hebben die zo hevig is dat deze uiteindelijk zijn dood tot gevolg zal hebben op 19 september 1943. Hij ligt begraven in Scarborough waar hij zijn RAF opleiding kreeg. Na de oorlog ontving zijn familie de oorkonde die voor alle gevallenen verleend werd.
Foto’s van de monumenten via: https://aircrewremembered.com/1943-09-19-loss-of-gerard-bruijne.html
Verder zou er voor hem nog een postuum verzetsherdenkingskruis aangevraagd worden, vermoedelijk door zijn moeder Quirina. Welke verzetsactiviteiten hij ontplooide voor zijn tocht naar Engeland is ook nog onbekend.
Een emotioneel punt is de foto van Bruijne die niet meer bekend was dus ook bij de Oorlogsgravenstichting niet en bij het Engelandvaardersmuseum niet dus dit blog kan daar gelukkig een bijdrage aan leveren en dit oorlogsslachtoffer weer een gezicht geven.
Dit is 1 van de 2 foto’s die bij de groep zaten, de andere is digitaal ter beschikking gesteld aan de oorlogsgravenstichting en het Engelandvaarders museum.
Met dank aan Erik Hovinga door wie ik deze groep aan mijn collectie toe kon voegen als de volgende tijdelijke beheerder van dit stukje geschiedenis
In 1940 voor het begin van de oorlog was Amersfoort in meerdere opzichten een belangrijke militaire stad. Het was de grootste garnizoensstad van Nederland en het nam een centrale plek in op de Grebbelinie.
Die Grebbelinie heeft een historische achtergrond die terug gaat tot de 18e eeuw en zelfs nog vroeger. Het concept was dat delen van Nederland onder water gezet konden worden in tijden van oorlog zodat de vijand, komende uit het oosten, beperkt werd in de mogelijkheden om naar het westen door te dringen.
Grebbelinie, afbeelding van Wikipedia
In de aanloop naar de tweede wereldoorlog werd de linie weer in gebruik genomen en werd het zelfs tot hoofd verdedigingslinie gepromoveerd. Grote stukken werden onder water gezet, ook rondom Amersfoort, maar het gedeelte tussen Asschat (nu Leusden) en Stoutenburg bleven gedeeltelijk droog dus de verwachting was dat bij een Duitse aanval om deze gebieden gevochten zou worden – wat ook werkelijkheid werd.
Briefkaart collectie NMM
Het 16e regiment infanterie (16RI) was één van de eenheden die in Amersfoort gelegerd was in een kazerne die ook heden ten dage nog bestaat (als reguliere woningen in gebruik). Zij hadden de opdracht om dit middenvak van de Grebbelinie, van Amersfoort tot Zeist, te verdedigen.
Militairen van het 16e RI onderweg naar stellingen (foto NIMH)
De gemobiliseerden van het 16e regiment infanterie hadden in de periode voor mei 1940 al maanden gewerkt aan het klaarmaken van de stellingen en het voorbereiden van de verdediging rondom Amersfoort. Nadruk was gelegd op het vlak tussen Stoutenburg en Asschat dat niet onder water stond.
Uit de Militaire Spectator oktober 1940
De Duitse aanval begon op 10 mei, de dag ervoren was er nog geoefend door 16 RI en waren er diverse hoogwaardigheidsbekleders op bezoek geweest. Er wordt al snel gewaarschuwd voor parachutisten en de hele dag komen vliegtuigen over.
Op 11 mei verhevigt de strijd voor de vooruitgeschoven posten van 16 RI wanneer de eerste Duitsers waargenomen worden en het schieten over en weer in volle hevigheid begint. De burgerbevolking van Leusden is dan al geëvacueerd en ook Amersfoort zal volledig geëvacueerd worden.
Luitenant Vreeken die met een patrouille op onderzoek gaat naar mogelijke spionnen wordt bij terugkomst doodgeschoten. Hij ligt begraven in Leusden en zijn graf is ook de basis voor het monument voor het 16e regiment waar alle gevallenen van deze eenheid herdacht worden.
Op 12 mei wordt er veel geschoten op de Zandbrinker molen bij Asschat. Hier staat namelijk vijandelijk geschut opgesteld en de molen zelf is bezet door Duitsers die deze ook als uitkijkpost kunnen gebruiken. De Nederlands artillerie probeert de molen te vernietigen maar slaagt daar niet in.
De Zandbrinker molen. Foto onderdeel van de Duursma groep
De ochtend van 13 mei volgt een herhaling en de actie:
Uit de Militaire Spectator oktober 1940
De hierboven genoemde Vaandrig Waardenburg zou na de oorlog (postuum) een Bronzen Leeuw verleend krijgen voor deze actie. Hij overleed in 1944 in Engeland.
Om de molen onbruikbaar te maken voor de Duitser word een groep vrijwilligers gevraagd. Het wordt een patrouille van vijf man die bestaat uit: Piet Andriessen, Foppe Duursma, Henk van Elst, Gerrit Burgwal en Willem Joole. De patrouille sluit vanuit de vooruitgeschoven post door het veld naar de molen.
Tekening door Sergeant Vink (bron: http://asschatterkade.blogspot.com)
Andriessen leidt de patrouille en Duursma en Van Elst gaan de molen binnen om van binnenuit brand te stichten. Zij lopen dus het meeste gevaar op ontdekking tijdens de actie. De actie slaagt en de molen gaat in rook op!
De Zandbrinker molen staat in brand. Foto uit de Duursma groep
Achterkant foto uit de Duursma groep
En het eindresultaat van de geslaagde actie. Foto uit de Duursma groep.
Diezelfde 13e mei komt in de avond nog het bericht dat het regiment zich terug moet trekken van de Grebbelinie naar de Vesting Holland. Later die avond beginnen ze de terugtocht en de volgende dag zal de capitulatie volgen.
De oorlog is voorbij voor het 16e regiment infanterie op 14 mei rond 16.30u.
Na de oorlog, in 1948 worden 3 mannen van de patrouille beloond voor de door hun betoonde dapperheid. Het gaat om Andriessen als leider van de patrouille en Duursma en Van Elst die het meest gevaarlijke deel voor hun rekening genomen hebben. Alle drie wordt een Bronzen Kruis verleend voor de actie, met dezelfde tekst. Na de Militaire Willemsorde en de Bronzen Leeuw is het Bronzen Kruis de hoogste dapperheidsonderscheiding van Nederland.
De complete groep van Duursma, 3 foto’s, certificaat voor het Bronzen Kruis en medailles
In de jaren ’80 verschijnt er nog een krantenartikel over de verdediging van Asschat en de mannen die daarbij betrokken waren. Dat knipsel is het laatste deel van deze groep van Duursma.
De molen wordt niet herbouwd maar de toenmalige molenaar Wolswinkel start wel een diervoederfabriek op dezelfde locatie waarvan de eerste steen in 1941 gelegd werd.
Zijn kleinzoon is de huidige eigenaar van dit bedrijf en de bijbehorende winkel, met als naam de Zandbrinker molen. Recent is de fabriek voorzien van een kunstwerk in de vorm van het silhouet van de oorspronkelijke molen. Daarmee is de cirkel weer rond!
Bordje op het rechterdeel van het gebouw dat in 1941 herbouwd werd op de plek van de molen.
Bord dat nabij de oude molen langs het fietspad geplaatst is.
Al jaren loop ik de stille tocht op 4 mei van Kamp Amersfoort naar de Leusderbegraafplaats waar ook het monument voor 16 RI staat, vanaf nu zal ik dat doen met een beter beeld van de strijd in 1940 in deze regio…
Met dank aan Erik Hovinga door wie ik deze groep aan mijn collectie toe kon voegen als de volgende tijdelijke beheerder van dit stukje geschiedenis.
Siebe Staal, born 1904, was a quartermaster and combat helmsman on board of Hr.Ms. Tromp, a light cruiser of the Royal Dutch Navy.
Staal in 1938
This ship, Hr Ms Tromp, c804, was in 1942 part of the ABDA fleet, a cooperation between the American, British, Dutch and Australian navies in the fight against Japan and the defense of the Dutch East Indies between 1940-’42.
In 1942 it would have several confrontations with the Japanese enemy. During one of these confrotations in the Lombok Strait, February 19th and 20th of 1942 Staal would show courage and outstanding devotion to duty by remaining calmly at the helm of the ship when a grenade hit in close proximity and the rain of shrapnel from that would cause many casualties.
For this he would be awarded the Bronze Cross, the 3rd highest award for gallantry of the Netherlands, in 1943.
After the war he would remain in the navy until his retirement.
The three medals he earned by the end of his naval career.
The ship received an honorable mention (mention in despatches) for its activities during WW2. All crew members would receive this grand diploma for that reason.
A number of blank diploma’s have come to the market therefore I have blanked out the bottom part of the diploma in order not to make it to easy for fakers.
These items were part of the F. Riemersma collection/estate
