Atjeh – Sirihdoek (buidel) accessoires

KNIL militairen verzamelden vaak de lokale etnografica om een beter beeld te krijgen van de bevolking en de plaatselijke gebruiken beter te begrijpen. Zo komt er een grote diversiteit aan materiaal uit het voormalige Nederlands Indië in Nederlandse musea en in particuliere verzamelingen. De regio Atjeh in Noord Sumatra was een groot deel van de koloniale tijd in oorlog met de Nederlandse koloniale bezetters dus er was een constante aanwezigheid van KNIL militairen in deze regio. Daarom zijn er uit deze specifieke regio ook veel wapens en andere etnografica in collecties.

De sirihbuidel zoals deze gedragen werd. In dit geval met een bos schijnsleutels als tegengewicht. Fotofragment collectie Tropenmuseum.

Een heel specifiek gebruik in Noord Sumatra was de sirihbuidel die door Atjehse mannen gedragen werd. Hierin werden de toebehoren bewaard die nodig waren voor het gebruik van de Sirih, die gepruimd werd. Het was ook een optie om status (sociaal en financieel) aan te duiden.

Typische geruite Sirihdoek met schijnsleutels en Gayo zilveren/suassa sierpunt!

Het boek van J. Kreemer, Atjéh uit 1922 (deel I) geeft een goede beschrijving van deze buidel en haar gebruik:

Een fragment van Plaat VIII uit het boek met 2 voorbeelden van een sirihdoek

In mijn verzameling bevind zich een fraaie selectie varianten van de deze instrumentensetjes. Zonder context zullen weinig mensen herkennen waar het hier om gaat waardoor ze ook moeilijk te vinden zijn en relatief zeldzaam. Instrumenten als oorsmeerlepels, neushaarpincetten en tandenstokers maar ook voor mij onbekende attributen.

Een drietal sirihsetjes komen uit de nalatenschap van KNIL majoor Picard.

Typische Atjeh set waarbij de twee neushaar pincetten voorzien zijn van blauw emaille. Daarnaast een zilveren sirih doosje en aan één punt een typische hanger (sierpunt) die vaak aan alle punten van de sirihdoek bestonden.
Deze set lijkt wat zuidelijker van Atjeh te zijn, mogelijk zelfs Minang maar komt ook uit de Picard nalatenschap.
Set met een sirih en kalkdoosje in zilver met kleine lepeltjes als toebehoren.

Daarnaast zijn er nog een aantal losse setjes zonder provenance maar is de kans natuurlijk groot dat ook deze door KNIL militairen naar Nederland gebracht zijn.

De setjes zijn allen van zilverkleurig materiaal waarbij sommige setjes echt zilver lijken te zijn en sommige van een soort alpaca achtig materiaal. Varianten met emaille zijn extra zeldzaam en ook daarvan zijn er enkele varianten in mijn collectie.

Twee soortgelijke setje waarbij ook groen en blauw emaille gebruikt is. Dit zijn typische Atjehse sets uit de 19e eeuw tot heel vroege 20e eeuw.

Nog een typische Atjeh set, wat groter en grover en zonder emaille.
Een wat fijner setje in zilver met daarin twee instrumenten die in de andere sets niet voorkomen
Groep Atjehse mannen met meerdere sirihdoeken. Foto KITLV

Zie ook mijn blogs over een Atjehse peudeung en status rentjongs.

KNIL – Major A. Picard, Atjeh items

Most etnographical items in Dutch collections do not have a historical background story, provenance. These stories are often lost over time so that is an extra reason for writing down these blogs.

These items were collected during the career of Major A. Picard of the Dutch East Indies Army. He was born in 1850, between the early 1870s and 1898, his pension date, he rose throught the ranks to the status of Major. After his pension he returned to the Netherlands and passed away in 1905. For one of his actions he received an Honorable Mention (Mention is Despatches) which was the 2nd highest acknowledgement for gallantry after the Military Order of William. He spent his entire career in Norhtern Sumatra (Atjeh region during the long lasting wars there).

The collecting of etnographical items was popular amongst officers and even promoted by higher ranking officers. Looting was not accepted (which does not mean it did not happen) but collecting/buying was seen as an investment in a better understanding of the local population as was the learning of the local language.

His complete collection was handed down in the family several times until the last family member deceased in the early 2000s. An antiques dealer bought the entire contents of the house and sold them off.

Photo of how the items were found by the antiques dealer.

A friend was able to buy the medals and paperwork and I bought several etnographical items. You can match them with the photo above!

Despite the handkerchiefs these are all items for Atjehnese men, for tobacco, sirih and chalk or toiletries (tool sets with items like ear wax spoons, nose hair clippers and tooth picks) for the men of that region.